De velofanfare l’Aigle en Edmond De Schinckel

De velofanfare l’Aigle en Edmond De Schinckel

door Marc De Schinckel, kleinzoon van Edmond De Schinckel; muzikant bij de velofanfare

Velofanfare “l’Aigle”

Iedereen heeft wel ergens oude foto’s thuis, in een doos verstopt op zolder onder een dik pak stof, of verborgen onder een stapel documenten in een of andere lade. Dit was ook bij mij het geval.  In een grote bruine omslag trof ik een oude mooie foto aan van een groep muzikanten.  Mijn vader beweerde steeds dat deze foto genomen werd naar aanleiding van het einde van de Wereldtentoonstelling 1913 te Gent, en tussen die muzikanten stond mijn grootvader; die had mijn vader aangeduid met een pijltje, geschreven op een klein papiertje en vastgehecht met een paperclip. Zodoende was het nageslacht dus op de hoogte wie van de familie op de foto stond en wanneer deze genomen was.

Mijn grootvader herkende ik gemakkelijk; van hem bezat ik meerdere oude foto’s en een identificatie was vlug gemaakt.

Maar klopte het tijdstip waarop de foto genomen werd, was dit inderdaad net voor het afsluiten van de Wereldtentoonstelling te Gent die gehouden werd van 6 april tot oktober 1913 in de Sint-Pieters Aalstwijk te Gent, de plaats waar zich nu het Citadelpark en het Miljoenenkwartier bevinden?

Nader onderzoek van de foto geeft toch wel een ander resultaat.

Mijn speciale dank gaat uit naar de heer Peter Eyckerman wiens technische aanvullingen en kritische aantekeningen een belangrijke bijdrage betekenen in het dateren van deze foto.

De foto

De foto heeft een afmeting van 22,5 x 34,3 cm en is geplakt op een kartonnen blad met afmetingen 31,0 x 41,5 cm dewelke een dikte heeft van 1 mm. In dit blad is er een passe-partout of kader, met een lichte diepte met als afmeting 25,4 x 31,3 cm.

Dit betekent dat de foto een weinig buiten de breedte gaat over de diepte heen en zodus over de passe-partout komt. Tot slot heeft de foto een sepia kleur. Verder is de foto links lichtjes beschadigd door een dubbele witte kraslijn, links op de hoogte van 14 cm en dit over een lengte van  10 cm, iets wat bij de reproductie van de foto mooi werd gecorrigeerd.

De fotoafdruk is een ontwikkelgelatinezilverdruk (OGZ), deze is identiek aan de ons bekende gewone zwart-witfoto, en herkennen we aan de ‘zwarte’ kleur (licht sepia getint) en aan de typische blauwige verzilvering in de donkere delen (een verouderingseffect bij OGZ van deze periode).

De afdruk past niet volledig in het kartonnen kader, wat erop zou kunnen wijzen dat het karton hergebruikt is en dus de foto misschien zelfs helemaal niet van fotograaf Petryns is.  Nazicht van het karton toont geen afwijkingen die zouden verwijzen naar een mogelijk hergebruik.

In dat geval mogen we ervan uitgaan dat de foto wel van Petryns is, maar dat hij de foto niet kon bijknippen op de juiste grootte (om die dus in het kader te laten passen) omdat hij er dan mensen zou moeten afknippen.

In die tijd was foto’s vergroten helemaal nog niet zo evident of ingeburgerd.  Een afdruk was normaal gezien een contactafdruk en dus hoogstens zo groot als het glazen negatief.  Deze foto heeft een heel groot formaat, dat een heel grote camera vereiste, hetgeen niet evident was om daarmee buiten de studio te fotograferen. Het is eerder onwaarschijnlijk dat Petryns daarmee zomaar eventjes de fanfare ging fotograferen, of dat hij zelfs maar zo’n camera bezat.

Een ander belangrijk aspect is dat de OZG echt doorbrak vanaf 1910 voor gewone afdrukken.  Petryns gebruikte het zeker op de cartes-de-visite (CDV) toen hij zijn studio had in de Dampoortstraat 54, te Gent.  Op eerdere CDV’s van hem is dit nog niet waargenomen, maar dat sluit niet uit dat hij deze techniek al gebruikte voor grote formaten.  De OGZ was immers sinds de jaren 1890 vooral bekend als vergrotingspapier bij professionele fotografen.  Ze maakten er o.a. de bekende crayonportretten mee (vergrotingen van portretten die heel zwaar werden geretoucheerd en ingekleurd zodat ze haast volledig getekend leken).

We kunnen ervan uitgaan dat deze foto vrijwel zeker een vergroting is, wellicht van een 18 x 24 negatief of zelfs een 13 x 18, beide veelgebruikte formaten waarvoor opvouwbare reiscamera’s bestonden.  18 x 24 is ongetwijfeld het formaat waarvoor dit karton bedoeld was.  Het is niet gemakkelijk uit te maken hoe scherp de foto nu juist is, behalve dat het beeld van de twee linkse personen alsook van de bomen links wat wazig is. Een zekere onscherpte is typisch voor vergrotingen, hoe meer vergroot hoe onscherper.

De fotograaf

We kunnen er dus van uitgaan dat de foto werd genomen door de Gentse fotograaf Louis Petryns, die op het ogenblik dat de foto genomen werd in de Rue de la Colline, 95, Gand woont.  De ‘rue de la Colline’ was de Heuvelstraat nu genoemd de ‘Overpoortstraat’.

Louis Petryns woonde achtereenvolgens op de volgende locaties:

• 1890 – 1904, Ledeberg, Van Lokerenstraat 70
• 1902 – 1909, Gent, Meulestede Steenweg 33
• 1903 – 1910, Gent, Heuvelstraat 95
• 1910 – 1923, Gent, Dampoortstraat 54

De foto is rechts onderaan getekend met zijn naam en adres:

Louis Petryns
Rue de la Colline 95
Gand

De locatie

De plaats waar de foto is genomen, situeert zich te Gent, op de weg N60 ‘Familie van Rysselberghedreef’, komende van de Heuvelpoort richting SMAK (Museum voor Actuele Kunst). De fanfare poseert op de straat en op de achtergrond zien we dat gedeelte van de gevel van het Museum voor Schone Kunsten (MSK), gelegen aan de linkerzijde van de hoofdingang.

De referentiepunten ter bepaling van de locatie zijn:

• de 3 vensters aan de rechterzijde met boog bovenaan en
• de 3 rechthoekige onderverdelingen onderaan het venster.

• Verder de 3 rechthoekige vensters in de half-ondergrondse verdieping. De regenpijp in de hoek van de gevel, de fries die de gevels verbindt, alsook de 2 vierkante vensters op de gevelzijde die uitkijken naar de Heuvelpoort zijn belangrijke referentiepunten.

De fotograaf zelf bevindt zich in het parkje rechtover de bewuste gevel, kant Jan Hoetplein.

 

Tijdstip

Het Museum voor Schone Kunsten werd tussen 1900 en 1904 gebouwd naar het ontwerp van architect Charles Van Rysselberghe. Hij creëerde een gebouw met een enorme openheid en ruimtelijkheid. Het is opgevat als een traditionele kunsttempel in neoclassicistische stijl.

In het vooruitzicht van de Wereldtentoonstelling te Gent in 1913 werd in 1911 reeds een uitbreiding voorzien naar de oorspronkelijke plannen van Van Rysselberghe met twee dwarsvleugels met halfcirkelvormige aanbouwsels en een vleugel aan de Hofbouwlaan, waardoor de tentoonstellingsruimte verdubbelde.

Op de foto is het halfcirkelvormige aanbouwsel, links van de hoofdingang, niet aanwezig.

Dit wijst er op dat de foto genomen is voor het jaar 1911, aanvang van de uitbreidingswerken.

Links onderaan de foto bemerkt men een zitbank alsook de ijzerdraad met paaltjes die als afsluiting dient voor het graspleintje waarop talrijke bladeren liggen  Dit graspleintje komt vandaag overeen met het Jan Hoetplein. Naast de talrijke bladeren bemerken we ook dat de bomen links op de foto reeds kaal zijn.

Dit kan er dus op wijzen dat de foto genomen werd tijdens de herfst.

Vermits de foto gesigneerd wordt door de naam en adres van de fotograaf en deze verblijfplaats overeenstemt met de periode 1903 – 1910, en de halfcirkelvormige aanbouwsels van Van Rysselberghe afwezig zijn (gebouwd in 1911), kunnen we ervan uitgaan dat de foto genomen is in de periode 1904-1910.

Op het ogenblik van zijn huwelijk (8 maart 1911) woonde Edmond De Schinckel reeds te Gent, in de Sint Jacobsnieuwstraat 16, waar hij als bakkersgast werkte in een bakkerij.

De fanfare

Op de groepsfoto staan 28 muzikanten. Zij hebben allen hun fiets bij de hand.  De fietsen vertonen geen handrem; zij komen dus tot stilstand met een voetrem. Verder houden zij ook hun muziekinstrument in de hand. Bij sommigen hangt hun blaasinstrument (bugel of  trompet) met een touw rond de hals. De groep wordt vooraan rechts op de foto, voorgegaan door de vaandeldrager.

Op de vaandelstok, die hij met de rechterhand vasthoudt,  staat een arend, zittend op een bol, en verwijzend naar de naam van de fanfare l’Aigle.  Het driehoekige vaandel zelf draagt de tekst ‘Velofanfare l’Aigle Gand’ met daaronder het wapenschild van de stad Gent.

De muzikanten dragen een uniform.  Zij dragen platte schoenen, met lange zwarte kniekousen en een pofbroek op kniehoogte. Verder hebben zij een vest met rechtopstaande kraag en een rij knopen (4 of 5 knopen) samen met 2 borstzakjes (links en rechts) waar op de sluitingsflap eveneens een knop zit.  Op hun hoofd dragen zij een pet met centraal een speld als kenteken.

Opmerkelijk is dat bijna alle muzikanten een snor dragen.

Beginnende te tellen van links, bemerken we achteraan op de 10^deplaats, Edmond De Schinckel, met in de rechterhand op buikhoogte zijn bugel en zijn fiets vasthoudende met de linkerhand.  Schuin voor hem staat een man met een lyra en naast hem een man met de grote trom.

De “Velofanfare l’Aigle”

Lokaal

 De velofanfare l’Aigle had in de loop der jaren diverse locaties voor zijn clublokaal. Zo o.m.

• 1901-1908, Heuvelstraat 46
• 1909-1910, Sint-Amandstraat 50
• 1911-1914, Sint-Amandstraat 46

Het bestuur en zijn leden

Het bestuur van de Velofanfare l’Aigle bestond hoofdzakelijk uit middenstanders (zelfstandigen) en af en toe enkele werknemers.

• François E., 1901, voorzitter, Ledeberg
• Vanaerden A., 1901-1903, ondervoorzitter / voorzitter (1902), Mageleinstraat 22
• Vande Velde K., 1901, secretaris, Koornmarkt 5
• Demeester Polydoor, 1901-1914, schatbewaarder / gewoon bestuurslid (1904) / schatbewaarder (1906), Heuvelstraat 46 / Snoekstraat 83(1907) / Snoekstraat 77 (1909) Snoekstraat 111 (1910) / Tinkestraat 6 (1911)
• De Buck A., 1902, secretaris, Fiévéstraat 7
• De Sloover K., 1903, secretaris, Sint-Amandsberg
• De Scheerder L., 1904-1906, voorzitter, Ledeberg
• Vandenbroecke Jan, 1904-1913, secretaris, Vinkstraat 14 / Smisstraat 6 (1906) / Smisstraat 8 (1908)
• Engel Michel, 1907-1913, voorzitter, Vanderdoncktdoorgang 23 / Vanderdoncktdoorgang 17 (1909) / Vanderdoncktdoorgang 15 (1911)
• Van Aerden Engel, 1914, voorzitter, Hoogstraat 51
• Wante Frans, 1914, secretaris, Sint-Amandstraat 46
• Schellinck Pieter, 1914, schatbewaarder, Sleepstraat 109

Op het ogenblik dat de foto is genomen (1910) ziet de samenstelling van het bestuur er als volgt uit:

• Engel Michel, 1907-1913, voorzitter, Vanderdoncktdoorgang 17 (1909)
• Vandenbroecke Jean, 1904-1913, secretaris, Smisstraat 8 (1908)
• Demeester Polydoor, 1901-1914, schatbewaarder-1906Snoekstraat 83 (1907) / Snoekstraat 77 (1909) / Snoekstraat 111 (1910) / Tinkestraat 6 (1911)

Beroepen en belastingen van de verschillende bestuursleden

• De Meester Polydoor, Tinkstraat 7, herbergier, geen
• Engel Michel, Vanderdoncktdoorgang 4, koffiehuisbediende, geen
• Schellinck Pieter, Sleepstraat 3, behanger, geen
• Vanaerden Engel, Hoogstraat 2, schoenmaker, 10 fr.
• Vandenbroecke Jan, Smisstraat 9, behanger, geen
• Wante Frans, Sint-Amandstraat 5, koffiehuishouder, 762,82 fr.

Cumul: zetelde men ook in andere verenigingen?

Twee bestuursleden van de ‘Velofanfare van Gent l’Aigle’ zetelen ook nog in andere clubs als bestuurslid:

Engel Michel:

• ‘Belgische Wielrijdersbond’, koffiehuisbediende, geen belastingen, schatbewaarder (1913-1914), Vanderdoncktdoorgang 15
• ‘Velofanfare van Gent l’Aigle’, koffiehuisbediende  geen belastingen, voorzitter (1907-1913), Vanderdoncktdoorgang 23 / Vanderdoncktdoorgang 17 (1909) / Vanderdoncktdoorgang 15 (1911)
• ‘Vereenigde Wielrijderskringen van Gent en omliggende’, koffiehuisbediende, geen belastingen, schatbewaarder (1911-1912) Vanderdoncktdoorgang 15

Wante Frans:

• ‘Gentsche Regatten’: fabriekswerker, geen belastingen, secretaris (1908-1912) / feestdirecteur (1910) / ondervoorzitter (1911) / materiaal beheerder (1912)      Elyzeese Velden 8 / Elyzeese Velden 10
• ‘Velofanfare van Gent l’Aigle’, koffiehuishouder, 762,85 Fr, secretaris (1914), Sint-Amandstraat 5

Wie komt voor op kieslijsten?

Kieslijst van 1903-1904

• Vanaerden A., Mageleinstraat 1, niet gevonden in de kieslijst *
• Demeester Polydoor, Heuvelstraat 5, herbergier, 17,84 fr.

* Zijn vader komt wel terug in de kieslijst, namelijk: Vanaerden Engel, Mageleinstraat 1, schoenmaker, 42,48 fr.

Slechts één van de vijf bestuursleden van de Vélofanfare l’Aigle werd teruggevonden in 1903 in de kieslijst. A. Vanaerden werd niet gevonden, maar zijn vader, Engel Vanaerden, wel. Deze schoenmaker betaalde 42,48 frank aan belastingen. De heer Engel Vanaerden betaalde het hoogste bedrag, namelijk 42,48 frank; Polydoor Demeester, een herbergier, het laagste, namelijk 17,84 frank.

De bestuursleden die niet werden teruggevonden waren A. Vanaerden (Mageleinstraat), K. De Sloover (Sint-Amandsberg), L. De Scheerder (Ledeberg) en J. Vanden Broecke (Vinkstraat).

Kieslijst van 1911-1913

• De Meester Polydoor, Tinkstraat 7, herbergier, geen belastingen
• Engel Michel, Vanderdoncktdoorgang 4, koffiehuisbediende, geen belastingen
• Schellinck Pieter, Sleepstraat 3, behanger, geen belastingen
• Vanaerden Engel, Hoogstraat 2, schoenmaker, 10 fr.
• Vandenbroecke Jan, Smisstraat 9, behanger, geen belastingen
• Wante Frans, Sint-Amandstraat 5, koffiehuishouder, 762,82 fr.

Alle zes de bestuursleden van de Vélofanfare l’Aigle werden in 1911 in de kieslijst teruggevonden. Slechts twee van hen betaalden belastingen. Frans Wante, een koffiehuishouder, legde het hoogste bedrag op tafel, namelijk 762,82 frank; Engel Vanaerden, een schoenmaker, het laagste, namelijk 10 frank. De bestuursleden die geen belastingen betaalden waren Pieter Schellinck (behanger), Michel Engel (koffiehuisbediende), Jan Vandenbroecke (behanger) en Polydoor De Meester (herbergier).

Politieke gezindheid

Aangezien de Velofanfare l’Aigle niet echt politiek gekleurd was, was geen enkel bestuurslid actief als politicus. Toch engageerde de fanfare zich tot deelname aan bepaalde evenementen, zoals:

De krant “Vooruit” van Maandag 9 april 1906 deelt mede dat

Voor de overstroomden.— Op maandag 16 april, tweeden -Paaschdag. zal de Maatschappij velo-fanfare «L’Aigle» Heuvelstraat, een feest geven ten voordeele der slachtoffers der overstroomingen, in de zaal « Concordia », Belgradestraat. Ingangprijs, 30 centiemen. Begin om 5 ure.

Edmond De Schinckel

Emond De Schinckel is geboren te Nazareth op 04/11/1883 (A.138) om 9 uur ‘s avonds in het huis gelegen te Sterrenbos. Zijn ouders zijn allebei dagloners.  Als getuigen van de geboorte treden op Petrus Van Renterghem, 43 jaar en herbergier, en Theophilus De Keukelaere, 41 jaar en dagloner ; beiden wonen in Nazareth. De geboorteakte vermeldt als respectievelijke ouders: Petrus Josephus De Schinckel, 34 jaar en Julianna Constantia Callaert, 27 jaar, beide dagloners. De aangever van het kind is de grootvader Emmanuel De Schinckel, 65 jaar, dagloner en wonende in Sterrenbosch.

Hij verlaat de nieuwe gemeente De Pinte op 24/04/1900 en vestigt zich op de Place Sainte-Pharaïlde, Veerleplein, 10.  Hij is dan een bakkersgast. Op 07/07/1901 verhuist hij naar de Vrijdagsmarkt 5. Op 14/10/1902 woont hij in de ‘Rue nouvelle Saint Jacques’ of Sint-Jacobsnieuwstraat 16; plaats waar hij woonachtig is bij zijn huwelijk. Veertien dagen na zijn huwelijk, op 22/03/1911 staat Edmond geregistreerd op de Koningstraat 17, alwaar hij uiteindelijk ook zal overlijden in 1954.

Edmond huwt te Gent op 08/03/1911 (A.273) met Boone Marie Rachel.  Op dat ogenblik is hij bakkersgast en woont hij dus te Gent in de Sint Jacobsnieuwstraat.  Zijn vader Petrus Josephus is landbouwer en moeder oefent geen beroep uit. Zijn ouders wonen op dat ogenblik in de nieuwe gemeente De Pinte. Edmond had voldaan aan de wetten van de militieplicht daar hij zich had kunnen vrijloten.  Zijn lichaamslengte bedroeg 1,71 m. Bij het huwelijk heeft Marie Rachel Boone geen beroep en zij woont te Gent op de Van Arteveldeplaats. Zij is geboren te Gent op 17/12/1886 (A.4507) om 4.30 uur ‘s avonds.  Haar ouders, die in de Waterstraat wonen, zijn Joannes Augustinus Boone en Mathilde Bekaert.  Haar vader is 27 jaar en politieagent, moeder 26 jaar en zonder beroep. Bij haar huwelijk is vader Joannes Augustinus groenteverkoper. Hun huwelijksgetuigen zijn : Robertus De Grijze, 30 jaar en schoenmaker ; en Liborius De Moor, 39 jaar en herbergier van café ‘de Hert’, gelegen in de Koningstraat; beiden wonen te Gent en zijn geen familie.

Op 20/01/1954 (A.175) om 4.20h overlijdt Edmond in zijn woning Koningstraat 17 te Gent.  Hij is herbergier, en baadt samen met zijn vrouw het café ‘t Krochtje, gelegen aan de Vlasmarkt te Gent  uit .  Komen het overlijden aangeven: zijn zoon Roger, 35 jaar, bediende en ook wonende in de Koningstraat 17 samen met zijn schoonzoon Ferdinand De Geyter, 39 jaar, metselaar en wonende in de Jozef Vervaenestraat 116 te Ledeberg.
Juist 9 maanden later overlijdt zijn vrouw  Maria Rachel Boone op 20/10/1954 (A.2267) om 12 uur in het Hospitaat De Bijloke, Professor Jozef Kluyskensstraat 2.  Zij was ook nog woonachtig in de Koningstraat 17.

Conclusie

Bij de datering van foto’s uit mondelinge overlevering dient de nodige historische kritiek zeker te worden gebruikt.

Op de eerste plaats is daar de informatie over de fotograaf zelf, de techniek van de fotografie, de grootte en scherpte van de foto, maar evenzeer belangrijk zijn het beeld van de omgeving, de gebouwen, de natuur, de personen en hun identiteit.

Verder geeft informatie uit de Bevolkingsregisters van de stad Gent meer klaarheid over het tijdstip waar Edmond De Schinckel naar Gent is komen wonen en dus ook zijn aanwezigheid op deze groepsfoto.

Samengevat mogen we ervan uitgaan dat het tijdstip waarop de foto is genomen waarschijnlijk de herfst van 1910 is of er voor en dat de datum van 1913 via de mondelinge overlevering foutief is.

Tot slot zou bijkomend onderzoek naar de identificatie van de personen op deze foto een grote meerwaarde kunnen betekenen voor de geschiedenis van deze vereniging ‘Velofanfare l’Aigle Gand’ en de groepsfoto in het bijzonder.

Bibliografie/Bronnen

• DEBERGH Philippe, Gent Administratief Centrum – Dient Burgerzaken – Informatie over bewoningshistoriek (bron: bevolkingsregisters Gent)
• DERWAEL Joachim., Sociale achtergrond van de Gentse sportverenigingen en hun bestuurders op het einde van de 19e en het begin van de 20ste eeuw, Gent, RUG http://www.ethesis.net/gent_sport/gent_sport_inhoud.htm
• EYCKERMAN Peter, persoonlijke e-mail 16.11.2018; Technische opmerkingen en aanvullingen bij de foto.
• EYCKERMAN Peter, Gentse fotografen actief na 1906 – Een aanvulling op de Directory of Photographers in Belgium
• GENT BURGERLIJKE STAND, Geboorten 1886
• GENT BURGERLIJKE STAND, Huwelijken 1911
• GENT BURGERLIJKE STAND, Overlijdens 1954
• NAZARETH BURGERLIJKE STAND, Geboorten 1884
• VOORUIT, de krant – Maandag 9 april 1906