Voordracht: “De beeldenstorm en Alva’s Raad van Beroerten”

Voordracht: “De beeldenstorm en Alva’s Raad van Beroerten”

door Sander Wassing, historicus Universiteit Leiden

Al enige jaren is hij als freelancer druk doende met het verzorgen van lezingen in België en Nederland, vaak over onderwerpen die gerelateerd zijn aan de zestiende eeuw. Hij spits de voordrachten toe op de lokale en regionale geschiedenis. Op die manier worden de verhalen vaak concreter en beter inzichtelijk.

In de zomer van 1566 bereikten lang opgekropte religieuze, sociale en economische spanningen een hoogtepunt. Deze krachten waren niet langer beheersbaar toen het Spaans-Habsburgse bewind in Brussel concessies deed en uiteindelijk duldde dat andersdenkenden openlijk bijeenkwamen. Hagenpreken in het open veld werden bezocht door soms duizenden mensen. In de tweede helft van augustus namen de spanningen ook in Gent en omgeving toe. Ten westen van Gent, nabij het Kartuizerklooster van Rooigem preekten drie predikanten op 18 augustus. Uit voorzorg begonnen geestelijken kerkgoederen in veiligheid te brengen op het Spaanse kasteel. Hierdoor bleef bijvoorbeeld het veelluik ‘De aanbidding van het Lam Gods’ van de gebroeders Van Eyck gespaard voor wat volgde.

De Beeldenstorm die op 10 augustus begon in Steenvoorde verspreidde zich razendsnel door het land. Op 22 augustus sloegen beeldenstormers toe in de godshuizen van Gent. Ook de parochiekerken van Melle en Heusden werden ontdaan van hun roomse interieur. De Gentenaar Marcus van Vaernewijck schetst in zijn dagboek levendig wat zich in Gent voltrok:

‘De beeldenstormers, denkend God een dienst te bewijzen, hebben geen moeite gespaard en liepen de nacht door van de ene kerk naar de andere. Zij trokken langs de straten in groepen van dertig tot vijftig man, vrouwen en kinderen zongen psalmen en enkele mannen zongen voor. Zo zag ik er voor mijn deur wel tweehonderd voorbijgaan en hoorde telkens tot elkander vragen: zijt gij hier of daar al geweest en hebt ge deze of gene beelden op de hoeken van de straten al afgeworpen?’

Nadat de orde was hersteld kon een meedogenloos antwoord van koning Filips II niet uitblijven: hij stuurde de hertog van Alva met een leger om orde op zaken te stellen. Eenmaal aangekomen in Brussel stelde Alva een speciale rechtbank samen om de beeldenstormers op te sporen en te bestraffen: de Raad van Beroerten. Commissarissen zwermden uit over de Nederlanden en tekenden overal getuigenverklaringen op. Graaf Lamoraal van Egmont, die gevangen zat op het kasteel te Gent is een van de bekendste slachtoffers van Alva’s ‘Bloedraad’. Ook in Wetteren werd Alva’s harde hand gevoeld: Roelant de Smet, Lucas Mayart en Jacob van der Vaelt werden gevonnist. Eerstgenoemde betaalde de hoogste prijs en werd geëxecuteerd.

Welke gebeurtenissen speelden zich af in Gent en omgeving gedurende de zomer van 1566? Wat hadden de veroordeelde mannen op hun geweten? Hoe ging de Raad van Beroerten te werk en hoe verging het degenen die gevonnist werden door deze rechtbank? Deze en andere vragen komen tijdens de lezing uitgebreid aan de orde.

Praktisch

Deze voordracht is GRATIS, inschrijving is wel verplicht.

Inschrijven kan bij de penningmeester via mail (penningmeester@familiekunde-gent.be) of telefonisch (09/251 22 83).